Gemi Makinaları Manevraya Hazırlık

GEMİ MAKİNE VE SİSTEMLERİ

 Gemilerin görevlerini yerine getirebilmesi geminin belli bir hareket yeteneğinin var olmasını gerektirir. Başta ticaret gemileri olmak üzere pek çok deniz aracında sevk sistemi bir veya birkaç pervanenin bir enerji nakil sistemi aracılığıyla bir güç kaynağından güç almasını öngörür

Orta devirli bir dizelde güç nakli

Genel olarak ana makine seçiminde göz önünde bulundurulacak faktörler:
• Ağırlık
• Gerekli hacim
• İlk yatırım maliyeti
• İşletme masrafları (yakıt ve yağ)
• Bakım masrafları (yedek parça ve overhol)
• Düşük hızda seyir ve manevra talepleri
• Montaj kolaylığı
• Titreşim ve gürültü etkileri
• Güvenirlik ve yedek parça bulma kolaylığı
Her gemi tipi için bu faktörlerin önemi değişir.
Ağırlık ticaret gemileri için çok önemli bir faktör değildir.
Ancak, savaş gemilerinden, yüksek süratli teknelerde ve katamaranlarda büyük önem arz eder.
Gerekli hacim için de benzer görüşler ileri sürülebilir.
Aynı şekilde ağır devirli dizellerde yükseklik bir kısıtlama olarak ortaya çıkabilir.
İlk yatırım ticaret gemilerinde en önemli unsur olarak ortaya çıkar.
Daha doğru bir yaklaşım ömür boyu maliyeti düşürebilmektedir.
Ömür boyu maliyet kavramında işletme ve bakım masrafları da göz önüne alınır.
Örneğin, ağır yakıt (HFO. Heavy fuel oil) maliyeti deniz tipi dizel yakıtı (MDO. Marine diesel oil veya Gasoil ) fiyatının hemen hemen yarısı kadardır.
Dolayısıyla ağır yakıtla çalışan bir dizel motoru işletme yönünden daha ekonomik olacaktır, buna karşılık ağır yakıt kullanımı için bir ön ısıtma sistemi gerekecektir ve bu ilk yatırımı arttırır.
Geminin sıkça düşük hızlarda çalışması ve manevra yapması gereği bazı makine
tiplerinin hiç göz önüne alınmamasını ortaya çıkarabilir. (örneğin gaz türbinleri)
Gürültü ve titreşim hem makine dairesi içinde ve hem de makinanın yarattığı zorlamalar sonucu yaşam mahallerinde sorun yaratabilecek faktörlerdir.
Bugün hem gürültü ve hem de titreşim için uyulması gereken uluslararası standartlar mevcuttur.
Güvenirlik seçilen marka ve modelin daha önceki uygulamaları sonucu oluşan kanaattir.
Sık sık arıza yapan sistemler genelde talep edilmezler.
Benzer şekilde yedek parça temini sorunlu olan güç kaynakları geminin navlun ve hatta bazen kontrat kaybına (off-hire) sebep olacağından armatör tarafından tercih edilmez.
Yukarıda bahsedilen nedenlerle;
Gemilerde kullanılan ana güç kaynakları genellikle dizel motorları ve gaz türbinleridir.
Amerikan donanmasında buhar türbinli gemiler de kullanılmakta ise de bu tip ana makine artık pek kullanılmamaktadır.
Günümüzde nükleer enerji ile çalışan sevk sistemleri büyük tonajlı askeri gemilerde kullanılmaktadır.

Deniz tipi bir gaz türbini

Gemi makinelerinin seyre hazırlanması için bazı yardımcı sistemlerin hazırlanması ile gerçekleşir;
-yağlama yağı sistemi
-yakıt sistemi
-soğutma sistemi
-ilk hareket sistemi


GEMİ DİZEL MAKİNESİNİ SEYRE HAZIRLAMAK VE ÇALIŞTIRMAK

Yağlama yağı devresini hazırlamak
Yağlama yağı pompası, makinenin seyre hazırlanmasında gerçekten önemli bir yardımcı makinedir.
Makine ilk harekete geçirilmeden önce yağlama yağı içindeki katı yabancı maddelerin ayrılma ve streynerde tutulmaları için belirli bir zaman aralığına gerek vardır.
Yağın ısıtılması:
Isıtma işlemi özellikle soğutucu borularında yapışkan artıklar oluşmasını önler.
Soğuk iklimlerde yağlama yağı sıcaklığının yükseltilmesi pompanın çalışmasına büyük ölçüde yardımcı olur.
Yağlama yağı filtreleri süzgecin durumunu bir bakışta gösteren birer basınç göstergesiyle donatılmalıdır.
Yağlama yağı pompasının yağı samp tanktan alamaması dolayısıyla devrede gerekli basıncı meydana getirememesinin nedeni büyük bir çoğunlukla yağlama yağını çok soğuk ve viskoz olması veya emme borusuna hava sızmasıdır.
Yağ soğuk olduğu zaman bu borulara hava girdiğinin pek farkına varılmaz ve böyle devrelerde yağın pompaya akışı sırasında büyük bir vakum oluşturulması gerekir.
Dolayısıyla bu tür emme borularına hidrolik basınç testi uygulanmalıdır.
Temiz yağlama yağının depolandığı tanklar genel olarak makine dairelerinin yüksek bir yerine yerleştirilir ve bu yağdan yağlama yağı pompasının emme borusunun test edilmesinde yararlanılabilir.
Genel olarak makineden kirli ve sıcak bir şekilde samp tanka dönen yağlama yağı dibine yakın bir noktadan tanka girer.
Çekilen yağ ise mümkün olduğu kadar tankın iç kısmının en yüksek yerinden sağlanır.
Bunun nedeni en temiz yağın en üst kısımlarda bulunacağı düşüncesidir.
Genel olarak samp tanklar biri üst ve diğeri aşağıda olmak üzere iki emme valfıyla donatılırlar.
Genellikle bunlardan üst taraftaki sürekli olarak kullanılır ve alttaki ise emercensi olarak tutulur.
Temizlemek amacıyla tankı boşaltmak için bu valftan yararlanılır.
Üstteki alıcının tank dibinden yüksekliği yaklaşık olarak 300mm ve alttaki alıcının ise 15-25mm’dir.


ANA MAKİNEYİ AĞIR YAKITLA ÇALIŞTIRMA (RUNNING ON HEAVY FUEL)

Yakıtın Ana Makineye Verilmeden önce Separatörlerde Temizlenmesi:

Denizde ve karada diesel makinelerinin ağır yakıtla çalıştırılmasında dikkat edilecek en mühim husus: ağır yakıtın servis tankına girişine kadar olan - pürifier/clarifier - operasyonlarının çok iyi ve bilinçli olarak yapılmasıdır.
Gemilerde kullanılan ağır yakıt (0.93/0.98 gr/cm3 özgül ağırlık), rafinerilerden temizlenmemiş olarak gelen bu yakıtın içinde, pas, kum, katalist artıkları, -ham petrolün son kalıntılarını ayırmak için kullanılan maddeler.- deniz suyu vesaire…bulunabilir.
Bütün bunların yakıttan servis tankına gitmeden önce temizlenmesi gerekir.
Sentrifuj metodu kullanarak separatörlerde bu katı ve sıvı maddeler ayrılır.
Gemilerde genellikle üç adet ağır yakıt seperatörleri bulunur.


Sentrifuj Esnasında Dikkat Edilecek Hususlar:

Gemilere verilen ağır yakıtın viskozitesi (akışkanlığı), genellikle 1500/3500 saniye redwood NO.1'dir.
Dinlendirme (Settling tank) tankında 40/50°C ısıtılan yakıt, separatöre (purıfayer) gelmeden evvel 80/90 dereceye kadar ısıtılır.
Purıfayer olarak çalışan ilk separatörde su ve katı maddeler ayrışır.
Separe esnasında, separatör alıcı valfı mümkün olduğunca az miktarda ağır yakıt akışına göre ayarlanır.
Bu surette iyi separe yapılabilir.
Makinenin harcama miktarı bu az yakıt separesine göre çok fazla ise, ikinci bir separatör paralel çalıştırılarak devreye sokulur.
Esas gaye separatörlerin 24 saat çalışarak(temizleme zamanı dahil), servis tankını beslemesidir.
İyi temizlenmemiş ağır yakıt, yakıt pompa ve enjektör elemanlarında aşınma yapar.
Bu da tam yanmayı etkileyerek, egzost valf sitleri ve layner aşınmalarına ve turboşarjerlerin türbin kanatlarının karbon birikmesine sebep olur.

Yakıt Pompalarına Gelmeden Evvel Yakıtı Isıtma (Preheating):

Ağır yakıtı iyi atomize edebilmek için ısıtmak gerekir.
Örneğin; mevcut preheating tablosunda, 1500 R1 saniyelik yakıtın iyi atomize olabilmesi için, 108/110°C ısıtmamız gerekir.
3500 saniyelik bir ağır yakıtı, tabloda bildirilen ısıtma derece 120°C'dir.
En fazla 135 C derecedir, bunun üstüne çıkılmaması tavsiye edilir.
Zira bu derecenin üzerinde, ağır yakıtın içindeki asfalt ayrışıp makinede tehlikeli sorunlar yaratır.

Makineyi Sıcak Tutmak

Ticari gemiler limanda beklerken ana makinenin suyu ve yağı sıcak tutulur.
Yağı sıcak tutarken yağ seperatörü asıl görevi olan temizlemenin yanında ısıtma işlemi de yapar.
Makinenin tatlı suyunu da devir daim eden pompa, suyu sıcak tutmak amaçlı hiterden de geçirir. Yağlama yağının makinenin iç aksamını yağlayabilmesi için yağ pompası çalıştırılır ve makine torna çarka bağlanır indikatör muslukları açık olmalıdır (indikatör muslukları limanda hep açık kalmalıdır)..
Bu işlem yapıldıktan sonra indikatör muslukları kapanmadan makine tornaçarktan ayrılır.
Daha sonra indikator muslukları açık iken güverteye makineye tecrübe edeceğim ihbarı yapılır.
indikatör muslukları açıkken makineye hava çakılır.
Sirkülasyon bittikten sonra indikator muslukları kapatılır ve makine start edilebilir.

İndikatör Musluklarının Görünümü

Ana makine rıhtımda ileri geri çalıştırılır ve stop edilir
Güverte personelinin rıhtımdaki bağlama halatlarını takviye etmesi sağlanır.
Köprü üstünde nöbetçi güverte zabiti bulundurulur.

Devredeki valfleri açmak
Gemi dizel makinesini çalıştırmadan önce sistemdeki valflerin sırayla açılması gerekir.
Bunlar sırasıyla deniz suyu kinistin valfi ,deniz suyu pompası valfleri ,ceket suyu sirkülasyon pompası valfı ,açılır.
Tornaçark dişlisini bağlayıp makineyi tornaçarkta çevirdikten sonra indikatör valfleri kapatılır.
Yakıt valfleri açılır,ve ana makine hava start valfine kumanda edilerek makine start edilir.


Ana Makine Sistemlerindeki Valflar

Akaryakıt devresi hazırlığı

Seperatörlerden geçmiş servis tankında toplanmış yakıt buster pomp yardım ile yakıt pompalarına gönderilir.
Enjektörlerin havalarını çıkarmak için buster pomp( el pompası) çalıştırılır makine tornaçarkta kalmak şartı ile enjektörlerin hava çıkarma valfleri bir kaç tur açılarak yakıtın köpüksüz olarak geldiğini gördükten sonra kapatılır ve buster pomp stop edilir.
Torna çarkı devreden ayırmak


Makinenin seyire hazırlanmasında son işlem tornaçark makinesini çalıştırmak ve dizel makinesini onunla tam iki tur döndürmektir.
Bundan sonra tornaçark makineden ayrılmalıdır.
Tornaçarkı makineden ayrılmasının unutulması ve makinenin basınçlı hava verilerek çalıştırılması sonucu tornaçark tümü ile hasar görür ve volan çevresindeki dişlerin büyük bir bölümü kırılabilir.

Modern gemilerde ilk hareket sırasında unutalarak parçalanması tehlikesi olan böyle bir durumu önlemek için güvenlik önlemleri alınmıştır.
Böyle makinelerde tornaçark devrede iken , makineye basınçlı hava ile ilk hareket havası verilmesi mümkün değildir.

Kontrol musluklarını kapatmak

Makine ilk hareket için uygun bir duruma getirildikten sonra kontrol muslukları kapatılmalıdır.
Köprü üstüne rapor vermek
Bütün diğer işlemler yapıldıktan sonra köprü üstüne makine seyire hazır raporu verilir.

Çalıştırma öncesi makine kontrolleri yapılmış ve çalışmaya engel olacak bir durum ile karşılaşmadıysak makineyi çalıştırabiliriz.
Ana makineyi basınçlı hava ile çalıştıracaksak basınçlı havayı hava kompresörleri vasıtası ile temin ederiz.
Önce kompresörleri çalıştırıp starting havasını tüplere depolarız.
Herşey hazırlandıktan sonra havayı 30 kg /cm kadar basınç ile ana makineye genleşme zamanında göndererek krankşaftın dönerek makinenin çalışmasını sağlarız.
Makine manevralarının köprü üstünden yapılması durumunda makine konsolu üzerindeki manevra kolu istenilen gaz limitinde tutulur.
Köprü üstü bu durumda daha fazla yol veremez