ISO 10307-PETROL ÜRÜNLERİ - ARTIK FUEL OİLLER-TOPLAM TORTU TAYİNİ

3.4.8   ISO 10307-PETROL ÜRÜNLERİ - ARTIK FUEL OİLLER-TOPLAM TORTU TAYİNİ

1  KAPSAM

Bu standard, 100°C'daki viskozitesi en fazla 55 mm²/s'ye kadar olan artık fuel oillerdeki ve artık bileşenler İhtiva eden damıtık fuel oil karışımlarındaki toplam tortunun tayini için bir metodu kapsar. Bu standartda verilen deney metodunun kesinlik verileri, artık fuel oiller için % 0,50 (m/m) ve artık bileşenler ihtiva eden damıtık yakıtlar için ise % 0,40 (m/m) en yüksek toplam tortu miktarları için elde edilmiştir. Süzülmeyi etkileyen önemli miktarlarda organik veya anorganik çözünmeyen maddeler bulundurmasının dışındaki faktörler sebebiyle de bazı yakıtların süzülme süresi, bu standartda verilen deney metodundaki en uzun süzülme süresini aşabilirler.

2  TOPLAM TORTU

Toplam tortu, belirli bir süzgeçten süzülerek numuneden ayrılabilen ve çoğu parafinden oluşan bir çözücüde çözünmeyen organik veya anorganik maddelerdir.

3  PRENSİP

Deney numunesinin bir kısmı, 100°C'da, belirli bir süzgeçten süzülür ve süzgeçte toplanan tortu çözelti ile yıkanıp kurutulduktan sonra tartılır. Deney iki numune ile paralel olarak gerçekleştirilir.

4  NUMUNENİN HAZIRLANMASI

Numunenin tamamı, pratik ise, yüksek hızlı karıştırıcı kullanılarak 30 s süreyle iyice karıştırılır. Numunenin bulunduğu kabın tabanına kadar daldırılan bir cam  çubuğa  yapışan numune, homojen bir görünümde olmalıdır. Yüksek mum muhtevalı (yüksek akma noktasına sahip) veya çok yüksek viskoziteye sahip yakıt numuneleri, karıştırılmadan önce ısıtılmalıdır. Düşük viskoziteli yakıtlar, akma noktasının (15-18)°C üzerindeki bir sıcaklığa, yüksek viskoziteli yakıtlar ise, viskozitelerinin (150-250) mm²/s'ye kadar düşürülebileceği bir sıcaklığa kadar ısıtılmalıdır. Numunelerin hazırlanması aşamasında, sıcaklık, 80°C'u geçmemelidir.

5 SÜZME ELEMANININ HAZIRLANMASI

Her bir deney için, etüvde ,110°C'da, 20 dakika süreyle iki süzme elemanı kurutulur. Her bir süzme elemanı, ayrı olarak ve çabukça, numaralandırılmış tartım şişelerine  alınır ve soğutma kabı içerisine yerleştirilerek, oda sıcaklığına kadar soğuması (5 ilâ 10 dakika) beklenir. İki kefeli bir terazi  kullanılıyorsa, her bir şişedeki süzme elemanı, boş ve benzer bir şişeye karşı, 0,0001 g yaklaşımla dara metoduyla tartılır.

.

6  İŞLEM

6.1  GENEL

Deney, iki numune ile paralel olarak yapılmalıdır.

6.2  SÜZME TERTİBATININ HAZIRLANMASI

Kullanılmadan önce, süzme desteğinin temiz olup olmadığı kontrol edilmeli, gerektiğinde, toluen  gibi yüksek kaynama noktalı bir aromatik çözücü içerisinde kaynatılarak temizlenmelidir. Bu temizleme işleminden sonra, süzme alanın % 2'sinden fazlası (yani çıplak gözle bakıldığında, gözeneklerden dikkate değer bir kısmı) parçacıklarla tıkanmış ise, söz konusu süzme desteği kullanamayarak yeni bir süzme desteği İle değiştirilmelidir.

Süzme hücresi  temiz olmalı ve süzme tertibatına yerleştirilmeden önce kurutulmalıdır. Önceden kurutulmuş ve tartılmış iki süzme elemanı, gözenek boyutu yazılı yüzeyleri aşağıya doğru gelecek şekilde, bir maşa  kullanılarak, küçük numaralı tartım şişesinden alınanı alta konularak, süzme desteğinin üzerine, üst üste yerleştirilir. Süzme elemanlarını ortalamak için hafif bir vakum uygulanır ve kelepçelemeden önce, süzme hücresinin üst kısmı, süzme elemanlarının üzerine yerleştirilir. Vakum uygulamaya son verilir ve buhar üreteci veya alternatif ısıtma sistemi , deney numunesi süzme hücresine alınmadan 10 dakika önce 100°C'da çatıştırılır. Numune ilâveleri ve süzme işlemi sırasında da çalıştırılmaya devam edilir.

6.3  DENEY NUMUNESİNİN İLÂVE EDİLMESİ

30 mL kapasiteli bir ertene , yaklaşık olarak 11 g artık fuel oil numunesi veya  10,5 g damıtık yakıt karışımı alınır ve erlen ve muhtevası, 0,01 g yaklaşımla tartılır . Erlen, vakum kaynağına  bağlanır ve mutlak basınç (40 ± 2) kPa (Vakum 61,3 kPa) olacak şekilde vakum uygulamaya başlanır. Erlen muhtevası, damıtık yakıt karışımı ise ısıtılmamış olarak, artık yakıt ise (100± 2)°C'a kadar ısıtılarak , numunenin hiçbir kısmı süzme hücresinin kenarlarına temas ettirilmeksizin, süzme elemanının ortasına aktarılır. 105°C'a aşırı ısıtılmış artık yakıt numuneleri atılmalı ve kullanılmamalıdır. Erlen, 0,01 g yaklaşımla tekrar tartılır. Süzme hücresine aktarılan deney numunesi miktarı, (10 ± 0,5) g olmalıdır.

Yüksek viskoziten ve/veya yüksek tortu muhtevalı numuneler için, numune, süzme hücresine azar azar aktarılarak veya gerektiğinde damlatılarak süzme işlemi kolaylaştırılabilir. Süzme alanının mümkün olduğu kadar tamamını kullanmak faydalı olabilir, fakat, süzülmemiş numune süzme hücresinin kenarlarına temas ettirilmemelidir. Düşük hızlarda süzülen numuneler için, 25 dakika süreyle, (40 ± 2) kPa mutlak basınç uygulanmalıdır. Numune, 25 dakika içerisinde süzülmez ise, deneye son verilir ve işlem (5 ± 0,3) g deney numunesiyle tekrarlanır. İkinci numune ile de süzme işlemi 25 dakika içerisinde tamamlanamaz ise, sonuç "Süzme süresi 25 dakikayı geçiyor" olarak rapor edilir.

6.4  SÜZME TERTİBATININ SÖKÜLMESİ

Üstteki süzme elemanı kuru olarak görüldüğünde, vakum uygulamaya son verilir. Maşalar kullanılarak, her bir süzme elemanı, ayrı ayrı olarak alınır ve 110°C'daki etüve yarleştirilir. 20 dakika süreyle kurutulur ve daha önce konuldukları numaralandırılmış tartma şişelerine  çabukça aktarılır. Açık renkli (yani alttaki) süzme elemanını, küçük numaralı tartma şişesine aktarmaya dikkat edilmelidir. Soğutma kabında oda sıcaklığına kadar soğuması (5 ila 10 dakika süreyle) beklenir ve daha önce de çift kefeli terazi kullanıldıysa 0,0001 g yaklaşımla ve yine dara metodu kullanılarak tekrar tartılır.

7  SONUÇLARIN GÖSTERİLMESİ

Numunenin toplam tortu miktarı (T), kütlece yüzde olarak, % 0,01 (m/m) yaklaşımla, aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.

T=  (m₅ - m₄) - (m₃ – m₂)

               10m₁

Burada;

T   : Toplam tortu, % (m/m),

m₁: Deney numunesinin kütlesi, g,

m₂: Alttaki süzme elemanın süzme işleminden önceki kütlesi, g,

m₃: Alttaki süzme elemanın süzme işleminden sonraki kütlesi, g,

m₄: Üstteki süzme elemanın süzme işleminden önceki kütlesi, g,

m₅: Üstteki süzme elemanın süzme işleminden sonraki kütlesi, g,

dır.

İki paralel işlemle elde edilen sonuçların ortalaması, % 0,01 yaklaşımla "Sıcak süzme metodu ile toplam tortu" ibaresiyle birlikte deney sonucu olarak rapor edilir. Deneyde 5 g numune kullanılmışsa, deney sonucu, "Sıcak süzme metodu İle toplam tortu (5 g)", süzme işlemi 25 dakika içerisinde tamamlanmamış ise, deney sonucu, "Süzülme süresi 25 dakikayı geçiyor" ibaresiyle birlikte rapor edilir.