ISO 3015 PETROL ÜRÜNLERİ - BULUTLANMA NOKTASI TAYİNİ

1  - KONU

Bu Standard 40 mm kalınlığındaki, tabakaları saydam ve bulutlanma noktası 49°C'un altında olan petrol ürünlerinin, bulutlanma noktası tayinine dairdir.

2  TARİF

Bu standardın maksadı için aşağıdaki tarif geçerlidir.

2.1  BULUTLANMA NOKTASİ

Bulutlanma noktası deney numunesi belirli şartlar aftında soğutulduğunda parafin (wax) kristallerinden oluşan bir sis veya bulutun gözlendiği ilk sıcaklıktır.

3  PRENSİP

Deney numunesi belirli bir hızda soğutulur ve belirti aralıklarla gözlenir, deney tüpünün dibinde ilk defa gözienen bir sisin (bulutun) oluştuğu sıcaklık, bulutlanma noktası olarak kaydedilir.

4  İŞLEM

4.1  Deney numunesi tahmini bulutlanma noktasının en azından 14"C üzerine ısıtılır. Numune tamamen berraklaşmcaya kadar kuru ve lifsiz bir süzgeç kağıdından geçirme gibi uygun bir filtrasyon metoduyla numunede bulunabilecek nem uzaklaştırılır. Bu işlem numunesinin tahmini bulutlanma noktasının en azından 14°C üzerinde fakat 49^QC'u aşmayacak bir sıcaklıkta yapılır.

4.2  Şeffaf numune deney tüpünün  seviye çizgisine kadar aktarılır.

4.3  Deney tüpü uygun bir deney termometresi  ihtiva eden bir tıpa  ile sıkıca kapatılır. Numunenin tahmin edilen bulutlanma noktası -36°C veya üzerindeyse yüksek bulutlanma ve akma termometresi kullanılır. Termometre deney tüpü ile aynı eksende olacak ve termometre haznesi deney tüpünün dibine değmeyecek şekilde ayarlanır.

Termometrelerin sıvı sütunlarında bazan ayrılma meydana gelebilir ve bu durum gözden kaçabilir. Bu sebeple termometreler deneye tabi tutulmadan hemen önce kontrol edilmeli ve sadece donma noktasında 0^eC±1°C'yi gösteriyorsa kullanılmalıdır. Bu değer termometre daldırma çizgisine kadar, buz banyosuna daldırılarak kontrol edilir. Bu durumda önce termometrenin daldırma çizgisinin üst kısmı 2TC olmalıdır. Daha sonra termometre okuma çizgisine kadar buza daldınlır ve okuma çizgisi kontrol edilir, sapma varsa düzeltilir.

4.4  Disk , conta  ve gömleğin iç kısmı temiz ve kuru olmalıdır. Disk gömleğin tabanına yerleştirilir. Deney tüpü yerleştirilmeden en az 10 dakika Önce conta deney tüpünün etrafına ve tabandan 25 mm'iik mesafe içerisine yerleştirilir. Deney tüpü kesinlikle doğrudan soğutma ortamına yerleştirilmez.

NOTLAR 1) Gömlek soğumaya bırakıldığında üzeri bîr gömlek örtüsü ile kapatılır.

                 2)  Disk, conta ve gömleğin içinin temiz ve kuru tutulmaması halinde hatalı sonuçlara meydan verebilecek kırağılanma meydana gelebilir.

4.5   Soğutma banyosunun sıcaklığı - 1°C ile +2°C arasında tutulur.

4.6 1°C'un katları şeklindeki her termometre okumasında deney tüpü gömlekten çabuk bir şekilde fakat örneği sarsmadan çıkarılır bulutlanma olup olmadığı kontrol edilir ve tekrar aynı şekilde gömleğe yerleştirilir. Bu işlemlerin yapılması için geçen sürenin 3 saniyeden fazla olmamasına dikkat edilir. Deney numunesi 10^DC'a soğutulduğunda bulutlanma göstermiyorsa, deney tüpü sıcaklığı -18°C ila -15°C arasında tutulan ikinci bir gömleğe aktarılır. (Tablo 17 ). Bu durumda birinci gömlekler aktarılmamahdır. Deney numunesi -7°Ca soğutulduğunda bir bulutlanma göstermiyorsa deney tüpü sıcaklığı -35°C  ila     -32°C arasında tutulan ikinci bir banyoya konur.

Çok düşük bulutlanma noktalarının tayininde ilave banyolar gerekebilir. Her banyo kendinden önce gelen banyo, banyonun sıcaklığından 17°C daha düşük sıcaklıkta olmalıdır (Tablo 17). deney tüpündeki numunenin sıcaklığı sonraki banyonun sıcaklığından 28°C daha yukanda olduğunda deney tüpü yeni banyoya aktarılır.

Tablo 17 : Banyo ve numune sıcaklık aralıkları

Banyo	Banyo sıcaklık aralığı	Numune sıcaklık aralığı
1	-1 ila +2	Başlangıç ila +10
2	-18 ila -15	+9 ila -7
3	-35 ila -32	-8 ila -24
4	-52 ila -49	-25 ila -41
5	-69 ila -66	-42 ila -58

4.7  Deney tüpünün altında bulutlanmanın görüldüğü sıcaklık derecesi 1°C yaklaşımla bulutlanma noktası olarak rapor edilir. Bu noktanın doğrulanması için soğutmaya devam edilir.

Sıcaklık en düşük olduğunda deney tüpünün dibinde ilk olarak daima bir parafin bulutu veya sisi görülür. Sıcaklık düşürüldükçe, gittikçe yavaş yavaş daha saydam olan ve numunesinin her tarafını kaplayan hafif bir sis genellikle numunedeki eser miktardaki sudan ileri gelir. Genellikle sudan kaynaklanan bu hafif sis parafinden ileri gelen bulutlanmayı etkilemez. Etkileme (karışma) olması durumunda Madde 4.1 tarif edildiği şekilde kuru ve hafif bir süzgeç kağıdından süzme yeterlidir.

Dizel yakıtlarına deney uygulandığında sudan kaynaklanan sis tabakası çok yoğun olursa deney numunesinden yeni bir kısım alınır ve 100 mi numune içine 5 g susuz sodyum sülfat ilave edilerek en az 5 dakika çalkalanır ve daha sonra kuru ve lifsiz süzgeç kağıdından süzülür. Bu işlem yardımıyla sudan ileri gelen sis tamamen önlenir veya esas bulutlanma noktasını etkileyecek kadar azaltılır. Kurutma ve süzme İşlemi daima numunenin yaklaşık tahmini bulutlanma noktasının en az 14°C, en çok 49°C üzerinde yapılmalıdır.