1.
NİPEL (HEXAGON NIPPLES)
Her iki
tarafı erkek olan bağlantı elemanına nipel denir. Ortası akışkanın geçmesi için
delik olan bu bağlantı elemanlarında genelde üç değişik malzeme kullanılır.
Galvaniz olanlar daha çok su devrelerinde kullanılır. Sızdırmazlık sağlanması
için kendir ve teflon banttan faydalanılır. Çelik olanlar ise hava, yağ, yakıt
başta olmak üzere tüm devrelerde kullanılabilir ve sızdırmazlık için yüksük ve
teflon bant ile bakır pul kullanılır. Çelik nipellerin delik ağızları konik bir
şekilde yapılmış olup yüksüğün oturmasına uygun şekildedir. Sarı (pirinç)
malzemeden yapılan nipeller ise yine aynı devrelerde kullanılmasına rağmen
(delik tarafının değil dış taraflarının konik olması sebebiyle) genelde havşa ağızlı
bakır borularla kullanılır, bu malzemeden yapılan nipellerin yüksük bağlantılı
olanları da mevcuttur. Havşa ağız bağlantılı olan nipeller nispeten düşük
basınçlı yerlerde, yüksüklü olanlar ise hem düşük basınçlı, hem de hidrolik
gibi yüksek basınçlı devrelerde kullanılabilir. Nipellerin dişleri genelde boru
dişidir. Ancak hidrolik devrelerde kullanılan nipellerin dişleri metrik olsa da
kullanım alanı diğerlerine göre daha azdır. Metrik ince diş olan bu ölçüler
6-8-10-12-14-16-18 ve 20 mm’dir. Yine nadiren gaz diş çekilmiş olanları da
mevcuttur. En çok kullanılan nipeller 1/4" 5/16" -3/8"
-1/2" -5/8" -3/4" –1" -1 1/4" -1 1/2"
–2"...tir. A-
REDÜKSİYON NİPEL (REDUCING NIPPLES):
Bir tarafı büyük, diğer
tarafı küçük diş bağlantılı olan nipele redüksiyon denir. Örneğin, bir tarafı
3/4", diğer tarafı 1/2" olan nipel gibi.
B-T NİPEL (TEE NIPPLES):
Şekil itibariyle T harfine
benzeyen üç tarafı erkek olan bağlantı elemanına T nipel denir. Genellikle üç
tarafın dişi aynıdır, bazen iki tarafın dişi aynı olup diğer tarafın dişi
küçüktür.
C-DİRSEK NİPEL (ELBOW NIPPLES):
Şekil itibariyle L harfine benzeyen (90° açılı) nipeldir. 2
Redüksiyon, T ve dirsek nipeller galvaniz malzemeden değil çelik ve pirinç
malzemeden yapılırlar.
2. MANŞON (SOCKETS)
Her iki tarafı dişi olan bağlantı elemanlarına manşon denir.
Galvaniz, pirinç ve çelikten yapılırlar. Nipellerle birlikte kullanılırlar, bu
yüzden de en çok kullanılan manşonlar, en çok kullanılan nipellerle aynı
ölçülerdedir.
A-REDÜKSİYON MANŞON
(REDUCING SOCKETS/ ELBOWS):
Diş ölçüsü olarak bir tarafı büyük, diğer tarafı küçük olan
bağlantı elemanına manşon redüksiyon denir. Örneğin, bir tarafı 3/4",
diğer tarafı 1/2" olan manşon gibi.
B-T MANŞON (TEES/REDUCING TEES):
Şekil itibariyle T harfine
benzeyen üç tarafı dişi olan bağlantı elemanına T manşon denir. Genellikle üç
tarafın dişi aynıdır, bazen iki tarafın dişi aynı olup diğer tarafın dişi küçüktür.
C-DİRSEK MANŞON (ELBOWS):
Şekil itibariyle L harfine
benzeyen (90° veya 45°açılı) manşondur.
D-İSTAVROZ MANŞON (CROSSES):
Şekil itibariyle istavroza (haça)
benzediğinden bu adı alan dört tarafı dişi bağlantı elemanıdır.
3. REDUKSİYON/BUSH (REDUCING HEXAGON BUSHINGS)
Bir tarafı (dış tarafı) erkek, diğer
tarafı (iç tarafı) dişi ve bir tarafı büyük, diğer tarafı küçük olan bağlantı
elemanlarına redüksiyon denir. 3/4" erkek x 1/2" dişi gibi.
4. KUYRUKLU DİRSEK (STREET
ELBOWS, MALE AND FEMALE 45°-90°)
Bir tarafı dişi, diğer tarafı erkek olan dökme demirden yapılmış
bağlantı elemanıdır. Her iki tarafın diş ölçüsü aynı olup şu ölçülerde
olabilir. 1/2- 3/4- 1- 1 1/4- 1 1/2″
5. ADAPTÖR (CONNECTORS)7
Bir tarafı dişi, diğer
tarafı erkek olan dökme demir veya pirinç malzemeden yapılan bağlantı
elemanıdır. Her iki taraf aynı ölçüde olabildiği gibi, farklı ölçülerde de
olabilir. Örnek verecek olursak 1/2 dişix3/8 erkek gibi.
6. REKOR-SOMUN (HEXAGON
BUSHINGS/NUTS/CAPS)
Boruların nipellere bağlanmasını sağlayan dişi ve içi delik
elemanlardır. Bakır pulla veya conta ile bağlantı için iç tarafları düz, yüksük
ve havşa bağlantı için iç tarafları konik yapıda imal edilirler. Rekorlar çelik
ve sarı malzemeden yapılırlar.
7. YÜKSÜK (SLEEVES)
Bakır veya çelik borulara geçirilen ve bu boruların rekorlarla
nipele bağlanmasını ve sızdırmazlığını sağlayan parçalara yüksük denir.
Yüksükler iç çapları ile anılırlar. (6-8-10-12 mm gibi) Kullanılan yüksüklerin
iç çapı, kullanıldıkları bakır veya çelik boruların dış çapıyla aynıdır.
Yüksüklerin geçirildikleri borudan 4
çıkmaması için boru ağızları biraz şişirilir. Yüksükler, iki tarafı
bombeli-konik veya bir tarafı konik şekilde olabilirler. Yüksüklü bağlantı
Havşalı bağlantı
8. REKOR UNION (UNIONS)
İki tarafı dişi ve içi delik olup redüksiyon, manşon ve rekordan
oluşan bir grup şeklindeki bağlantı elemanıdır. Daha çok galvaniz ve çelik
malzemeden yapılıp, ara uzatma ve hareketli rekor amacıyla genelde su ve
hidrolik devrelerde kullanılır.
9. KÖR TAPA (HEAD PLUGS) Dişi veya erkek olup içi deliksiz, bir
devreden akışkanın çıkışını önleyen bağlantı elemanıdır. Galvaniz, çelik,
pirinç ve krom malzemeden yapılırlar.
10.
CİVATA (HEXAGON HEAD BOLTS)
Silindirik şekli üzerinde dişleri olan ve genelde
altıköşe, tornavida ve allen başlı kafası olan deliksiz erkek bağlantı
elemanıdır. Civatalar üzerinde genelde iki çeşit diş olur. Metrik (M) ve
whitworth (W). Nadiren de özel yerler için whitworth gaz diş ve metrik ince diş
kullanılır. Metrik civataların diş açısı 60 derece, Whitworth civataların ise
diş açısı 55 derecedir. Bu sebeple de bu civataların bir bakışta tanınmaları
mümkündür. En çok kullanılan M ve W civatalar ile bunların birbirlerine
yaklaşık denk düşen değerleri şöyledir.
Flenç
bağlantılarında civatalar somunlarla beraber kullanıldıklarından pek sorun
olmaz. Mesela flencin bağlantı delik çapları 13 mm ise M12 civata somun veya W1/2"
civata somun kullanılabilir. Ancak whitworth civatayla metrik somun veya tersi
kullanılmaz. Şayet civata bir yuvaya (dişe) vira edilecekse yuvadaki dişin
aynısı olan civata kullanılmalıdır. Mesela, balast valf sandığının valflerini
monte ettiğimiz dişler W3/8" diş ise aynı diş civata kullanılmalı, asla
M10 civata kullanılmamalıdır. Böyle bir hata yaptığımızda sadece dişleri
bozmakla kalmaz aynı zamanda yuvayı da büyütmüş oluruz. Civatalar çelik, krom
ve sarı malzemeden yapılırlar. Tamamen veya kısmen dişli olabilirler.
11.
SOMUN (NUTS)
Civata veya saplama üzerindeki dişlerle birlikte çalışan içi delik
dişi bağlantı elemanıdır. Ölçüleri civata ölçüleriyle aynıdır. Genelde altıköşe
nadiren de dört köşelidir. Altı köşeli somun, şapkalı somun, tırtıllı somun,
yüksüklü somun, taçlı somun, kelebek somun, 6 kamalı somun ve bilezik somun gibi çeşitleri
vardır. Civatalarla aynı malzemeden yapılırlar. Bu malzemeler genellikle çelik,
pirinç ve kromdur.
12.
SAPLAMA (STUD BOLTS)
Anahtarla sıkmak ve sökmek için başı olan bağlantı
elemanına civata, başı olmayan, tümüyle dişli veya iki tarafı dişli bağlantı
elemanına saplama denir. İki tarafı aynı tür diş olabileceği gibi farklı türde
de diş olabilir. M10xM12 gibi. Saplamalar yuvalarına iki somunu kontra yaparak
vira edilir ve aynı şekilde sökülürler. Gemilerde M24’den büyük olan civatalar
da saplama diye adlandırılır.
13.
RONDELA-PUL (WASHERS)
İçi delik olup 1,2 veya 3 mm gibi kalınlıklarda olan,
çelik ya da bakır malzemeden yapılmış bir bağlantı elemanıdır. Bloklardaki
deliklerde ve flenç deliklerinde kullanılır. Bazen uzun civata ve saplamalarda
boşluk doldurmak için, bazen de sızdırmazlık sağlamak için kullanılır. Çelik
olanlara rondela veya pul, bakır olanlara ise sadece pul denir. Çelik olan
rondelaların kapalı ve ince olanları daha çok pul diye anılır. Bazı çelik
rondelalar daha kalınca ve ağızları
yarıktır, bunlara da yaylı rondela denir. Bir de kullanım alanı daha az olan
(türbin rotorunun ucundaki iki somunun arası gibi) tırtıllı rondelalar vardır.
Bunların dışında emniyet amacıyla kullanılan bir ve iki kulaklı, çok kulaklı,
tırnaklı rondelalar da mevcuttur. Gemide en azından 8-10-12-16 ve 20 mm bol
miktarda rondela bulundurulmalıdır. Rondela veya pul Yaylı rondela Tırtıllı
rondela 7
14.
BORU (TUBES/PIPES)
Silindirik yapıda olup içi delik ve belli bir et
kalınlığında olan bağlantı elemanlarına boru denir. Borular bakır, galvaniz,
çelik, demir, pirinç, plastik vs. malzemeden yapılabilir. Boruların anılan
ölçüleri iç çap ölçüleridir. 1" boru denildiğinde iç çapı yaklaşık 1"
olan boru anlaşılır. En çok kullanılan boru ölçüleri şöyledir. 1/2"
3/4"-1"-1 1/4"-1 1/2"-2"-2
1/2"-3"-4"-5"-6"… Örnek verecek olursak, Borusan’da
üretilen 1" orta seri DIN 2440-TS 301/3 su borusunun opt.dış çapı 33,7 mm,
et kalınlığı ise 3,25 mm’dir. Gemide 1/2- 3/4 ve 1″ galvaniz boru veya çelik
borudan 2 boy (1 boy=6 mt), 1 1/4- 1 1/2- 2- 3 ve 4″ borudan 1 boy
bulundurmakta çok büyük fayda vardır.
15.
ÇUBUK (ROUND/HEXAGON BARS)
Civata, somun, saplama, şaft, tapa vs. yapmak için
gemide pirinç, demir, tutya gibi malzemelerden çubuklar bulundurulur. Tutya
çubuk yuvarlak olup kuler kapağı için kullanılır. 30-50-70 mm ölçülerde olup
gemide bir boy yeterlidir. Demir ve pirinç çubuklar hem yuvarlak, hem de
altıköşe olurlar. Kalınlık ölçüleri 5-10-15-20-25-30 35-40 ve 50 mm olup en
azından 10-15-20-25 ve 30 mm ölçülerinde altıköşe demir ve pirinç çubuktan
gemide mutlaka bulundurulmalıdır.
16.
KOPİLYA (COTTER PINS/SPLIT PINS)
Kadınların saçlarına taktıkları tel tokalara
benzer ve çelik malzemeden yapılırlar. Kullanıldığı yerdeki civata veya şaft
ile somun (taçlı somun) deliktir. Şafta geçirilip sıkılan somunun deliği ile
şaft deliği üst üste getirilir ve bu delikten kopilya geçirilir. Daha sonra da
kopilyanın uçları somun çevresine doğru aksi yönde kıvrılır. Böylece şafta
geçirilen somunun laçka olması önlenmiş olur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder