Bu bölümde verilen bilgi
ile silici, bir iş için uygun takımların yerini belirleyecek ve onları
tanıyabilecek, makine görevlerini daha verimli bir şekilde yapabilecektir.
İlave olarak, elde edilen bu bilgiler, her QMED sınavı, takımlarla ilgili
sorular içermesinden beri, bu sınava katılmak isteyen insanlar için kritiktir.
Özel durumların haricinde, bütün el takımları
genellikle geminin mühendislik bölümü tarafından kullanılır. Bu bölümde,
kullanım için açıklamalar, ön uyarılar ve bu takımların tutumları da verilmiştir.
İyi makinistler her zaman, kendi takımları için
dikkat ederler. Değerli zaman ve yaşamlar, makinistler tarafından yapılan
verimli işin başarı ile bitirilmesine bağlıdır. Kesici takımları keskin tutmalı
ve işiniz bittiğinde, takımlarınızı herhangi bir hasardan veya körelmeden
korumak için iyi muhafaza etmelisiniz.
Narin ölçme araçlarını dikkatlice kullanın ve bu takımları, gemideki daha güçlü
aletlerin ya da dikkatsiz yönetim ile parçalanacağı ya da zarar görebileceği
yerlerde saklamayınız.
Takımların kullanılma yöntemi, hepsine ve her
birine verilen önem makine departmanından beklenen çalışan kalitesini gösterir.
Siz, takımlarınız gibisiniz; keskin ve verimli, her zaman yapılacak gerekli
işler için hazırsınız.
KALEM: Bir kalem, metaller üzerinde dar ve temiz
çizgiler için kullanılır. Bunlar takım çeliğinden yapılmıştır. Bazıları tek
uçlu (şekil 1), diğerleri de şekil 2’de gösterildiği gibi 90o
civarında eğimli bir uçlu, double gövdelidir.
DERİNLİK CETVELİ: Şekil de gösterildiği gibi, derinlik
cetvelinin, derin bir noktanın içine doğru giren dar ve keskin bir ucu vardır.
Bu, çukurların, yarıkların ve öteki girintilerin derinliğini ölçmek için
kullanılır. Bu cetvellerden bazıları, yüzeyde belli bir açıyla açılmış
deliklerin hem derinliğini, hem de açılarını ölçmek için kullanılabilir.
KOMBİNE
CALIPER CETVELİ: Şekil 4’te gösterildiği gibi kombine caliper
cetveli, iç ve dış ölçümleri yapabilmek için ağızlı olarak dizayn edilmiştir.
Eğer bir deliğin çapı ölçülüyorsa, IN işareti ile eşleşen ölçü okunur. Bir
şaftın çapı ölçüldüğü zaman, OUT işareti ile eşleşen ölçü okunur.
KUMPASLAR: Kumpaslar, çapları ve boşlukları ölçmek veya
boşlukların ve boyutların kıyaslanması için kullanılır. Bunlardan en yaygın
olan türleri; dahili, harici ve hermafrodit kumpaslardır. (şekil 5-sayfa 17)
Harici kumpaslar, dış
boyutların ölçülmesi için kullanılır, örneğin yuvarlak nesnelerin çapını ölçmek
için. (şekil 5-A)
Dahili kumpaslar’ın;
deliklerin çapları, iki yüzeyi arasındaki mesafe, deliklerin genişliği vb. gibi
iç kısımlardaki çapları ölçmek için, dışa doğru eğik ayakları vardır. (şekil 5-B)
Hermafrodit kumpaslar, genellikle
kavisleri yazmak veya şekil 5-C’de gösterildiği gibi, dizme
işlerinde ölçüyü (çapı) işaretlemek için kullanılırlar.
Pergeller, noktalar
arasındaki uzaklığı ölçmek, bir cetvel üzerinden mesafeleri direkt olarak
aktarmak için veya daireler ve daire yayları çizmek için yapılmış
araçlardır.(şekil 5-D)
AÇIÖLÇER: Şekil 6’da gösterilen araç bir açıölçer olarak
bilinir ve açıları ölçme veya belirleme için
kullanılırlar. Bu genellikle, seluloid gibi şeffaf malzemeden yapılır; bu
sayede çizgiler onun üzerinden görülebilir, fakat bu, metal ya da öteki
metallerden de yapılabilir. Bir açıölçer, her biri 1o’yi temsil eden
180 eşit parçaya bölünmüştür.
Açıölçerin altını, iki doğru parçasının birbirini
kestiği noktayı baz alarak, yatay bir doğru parçasının üzerine dayayıp bu iki
doğru parçası üzerindeki açıyı dorudan okuyabilirsiniz.
Örnek olarak şekil 6’da gösterilen doğrular 40o’lik bir açı
oluşturmaktadır. Düz kenarın yardımı ile veya
eğri olan bölüm kullanılarak metal bir levha üzerine, istenilen açıda doğru
parçaları çizilebilir.
Açıölçer; aynı zamanda
matematik problemlerinde kullanılan üçgenlerin yapımı için ya da eğer iş büyük
bir dikkatle yapılırsa, bu gibi problemlerin grafikal çözümleri için de
kullanılabilir.
L
CETVELİ VE KOMBİNASYON SETİ: Yazmak, ölçmek, açıları kontrol
etmek, kağıdın bir parçasının kenarına doğru açıda çizgiler yerleştirmek,
köşeye paralel çizgiler için noktaların konulması ve öteki aletler için bir
rehber ya da referans noktası olması
açısından, L cetveli gereklidir. 16’ya 24 inchlik bir
çelik L cetveli ve daha küçük som L cetveli şekil 7’de gösterilmiştir.
Şekil ’de bir kombine set
gösterilmiştir. Bu set, bir bölümü şekil 8’de gösterilen değişik, özel
amaçlar için kullanılabilir. Bir kalem, bir düzey belirleyici ve bir de
açıölçerden oluştuğunu biliniz.
TEL VE
LEVHA ÖLÇEĞİ: Şekil 9’da
gösterilen ölçek bir Birleşik Devletler standardında tel ve levha ölçeğidir. Bu
alet, telin çapraz kısımlarını ölçmek ve metal levhanın ölçüsünü (kalınlığını)
saptamak için kullanılır. Bu ölçeklerden birini kullanmadan önce, ölçülecek
yerdeki bütün pürüzlerin temizlendiğinden emin olun.
MERKEZ
ÖLÇEK: Şekil 10’da gösterilen
ölçek, bir 60omerkez ölçeğidir. Ölçeğin ucunda olan çentiklerin 60o’lik
bir açıları vardır ve vida dişi açma araçlarının taşlanmasını kontrol etmek
için kullanılırlar. Mesela Amerikan milli vida dişi 60o’lik diş
açısına sahiptir. Merkez ölçek aynı zamanda, torna işlerinde vida dişleri açma
araçları gönyesinin ayarlanması için de kullanılabilir.
Merkez ölçeklerin genellikle iki tarafı ve
kenarları boyunca ölçekler işaretlenmiştir ki bu ölçekler ; inch başına düşen
cıvata, vs. vida dişi sayısını ölçmek
için uygundur. Merkez ölçeğin bir yüzünün bir kenarında inch başına 24 bölme ve
öteki kenarında ise inch başına 14 bölme vardır. Merkez ölçeğin karşı yüzünde,
bir kenarında, inch başına 24 bölme ve öteki kenar için inch başına 32 bölüm
vardır. Değişik boyutlardaki bölmeler, adımı veya inch başına adımların
numarasını kontrol etmek için kullanılırlar.
Her ölçeğe uyabilen, inch başına vida dişlerinin
farklı sayısı, ölçek numarasına kalansız bölünebilen sayıdır. Mesela; 20
bölmeli bir kenar, inch başına 1, 2, 4, 5, 10 ve 20 vida dişini ölçmeye yarar.
Aynı zamanda bu kenar, 20’nin katlarını; mesela, 40, 60, 80 ölçmek için
kullanılırlar. 14 bölmeli olan kenar, inch başına 1, 2, 7, 14 ve 14’ün
katlarına tekabül eden vida dişlerini ölçmek için kullanılır. 24 ve 32 bölmeli
ölçeklerde benzer şekilde kullanılır.
VİDA
ADIMI ÖLÇEĞİ: Eğer bir cıvatanın,
vidanın, somunun vb.’in dişlerinin sayısı hakkında kuşku varsa; bir vida adımı
ölçeği- şekil 11- kontrol etmek için kullanılır. Her ağzın ya da kanalın üzerine
açılmış vida dişleri numarası basılmıştır.
KALINLIK
ÖLÇEĞİ: Kalınlık ölçeği veya
duyarlı ölçek, iki yüzeyin arasındaki klerensleri ve mesafeleri ölçmek için
kullanır, şekil 12. Her bir keskin ucun üzerine basılan numara; o ucun, 1
inch’in yüzde biri oranındaki kalınlığını gösterir.
ÇEKİÇLER: Çok amaçlı sıkı bir çekiç, yuvarlak uçlu ya da
makinist çekici denilen çekiçtir, şekil 13-A. Yuvarlak uca peen denir ve düz
olan uca da yüz denir. Bu çekiç, tutacak sapı olmadan sadece kafasının
ağırlığına göre sınıflandırılır. 6
ons , 8
ons , 1
pound vs.
Bitmiş bir yüzeyde çalışma ya da çekiçleme olduğu
zaman, yumuşak çekiç kullanılır. Bu sayede, vurulan yüzeyde leke olmayacaktır.
Bu çekiç genellikle pirinç, kurşun, ham deri veya plastikten yapılır.
Balyozlar, ağır darbelerin olacağı yerler için
kullanılan ağır çekiçlerdir. Onların ağırlıkları genellikle 5 ve 25 pounds arasındadır. Bu
çeşitteki çekiç, çoğunlukla button set olarak kullanılır.
Ölçekli çekiç; yüzey temizleme işlemlerinde tercih
edilir, şekil 13-B. Bu çekiçler genelde pul, boya vs,’leri metal yüzeylerden
çıkarmak için kullanılırlar. Bu tür çekiçlerin köşeleri hafif dairesel olur,
kenarları keskin uçlu ve düz olmamalıdır. Kesici ve bıçakçıl kenarlar, metale
çentik atabilir ve kaba, düzensiz bir yüzeye, yeni boya tabakası altında hava
kabarcıklarının oluşmasına ve sonuç olarak boyanın kabarmasına sebep olabilir.
Bir çekiç, sapın uç kısımlarına yakın bir yerden
tutulmalıdır. Asla sapı, çekiç basınç noktasına yakın bir yerden tutmayınız.
Çoğunlukla çekiç kazaları, gevşek çekiç başları
yüzünden meydan gelmektedir. Çekiç başı, sapa sıkı bir biçimde tutunmalı ve
şekil 13’te gösterildiği gibi, gittikçe sivrilen V biçimli metal, sapın iç
tarafına doğru yerleştirilmelidir.
Bu çekici kullanmadan önce; daima ellerinizi
terden, yağdan ve gresten koruyun ve çekicin sapını ve yüzünü, çekici
kullanmadan önce siliniz.
NOKTALAR: Şekil 14’te, değişik şekillerdeki noktalar
gösterilmiştir. Bu araçlar, birçok değişik işler için kullanılabilir, fakat,
her zaman iş için uygun nokta seçilmelidir.
Bir merkezleme noktası, metal bir yüzeyde delik
açılmak istenildiği zaman, matkap için başlangıç noktası oluşturmak amacıyla
kullanılır. Eğer merkezleme noktası ile işaret yapılmazsa, delik istenilen
merkezden uzaklaşacaktır. Merkezleme noktasının uç kısmı, 90o’lik
bir açı oluşturacak şekilde sivri olmalıdır. Asla bir merkezleme noktasını, bir
pin’i ya da cıvatayı çıkartmak için kullanmayın. Çünkü; keskin nokta V-takozu
görevi görmeye başlar ve delikteki pin veya cıvatayı daha da sıkılaştırır.
Delik noktaları, genellikle döşeme işlerinde
çizgileri ve merkez noktaları
işaretlemek için kullanılırlar.
Bazı zamanlar “drift”de denilen başlangıç
noktaları, keskin uçtan gövdeye doğru uzanan bir kısma sahiptir. Ağır darbelere
dayanıklı olması için bu şekilde yapılmıştır. Onlar, başları kopan perçinleri
çıkartmak ya da pin veya cıvataları deliklerinden kurtarmak için
kullanılabilirler. Çok dar olan bir cıvata ya da pin işine başlamak için;
çalışılan parçanın çapından az daha küçük çap merkezli bir başlangıç noktası
kullanın.
Bir pin veya cıvata genişledikten veya kısmen zarar
gördükten sonra, başlangıç noktası, işi bitirmek için çok geniş bulunabilir. O
halde, deliği kıpırdamadan takip edecek şekilde dizayn edilmiş bir pin noktası
kullanılabilir. Hem başlangıç noktasının, hem de pin noktasının asla
sivrileştirilmemiş, köşeli, hafif dairemsi, düz uçları olmalıdır.
Allen ya da hizalayıcı nokta, birbirine bitişik
bölümlerdeki karşılıklı delikleri hizalamak için kullanılırlar.
CIVATA
MAKASI: Zor koşullardaki kesme
işleri için kullanılan bir cıvata makası şekil 15’te gösterilmiştir. Bu
araçlar, uzunluk açısından 18’den 36 inch’e kadar değişik boyutlarda
yapılırlar, daha geniş olanlar, yumuşak çelik cıvataları kesmek için kullanılır
ve çapı yarım inch’e kadar açılabilir. Cıvata makaslarının genellikle, ekstra
sert metal alaşımlarından sert bir özel, değiştirilebilir ağzı vardır. Ağızlar
bu yüzden gevrektir ve eğilme ya da çöküntü olmadan önce kırılırlar. Bu alet
kullanıldığı zaman, herhangi bir vurma hareketinden kaçınmak gerekir. Bu
makasın bilendikten daha sonra kapanmakta zorlanması durumunda, keskin kenarın
değişik konumlarda ayarlanmasını sağlayan bir tornavida setine sahiptir.
TORNAVİDALAR: Tornavidalar bir amaç için dizayn edilmiştir ki
bu; vidaları sıkmak ya da gevşetmektir. Tornavidanın ucu ve yassı ağız kısmı
çok serttir ki, şeklini koruyabilmesi ve tornavida içerisinde yivin kırpma
hareketine karşı koyması sağlansın. Keskin kenarı bilerken kenarları düz tut ve
kenarların keskin olduğundan emin ol. Keskin ağzın ucu, düz ve dikdörtgen
şeklinde olmalı, şekil A. Bir tornavida, uçtan sapa kadar olan ağzın
uzunluğu ile sipariş edilir. Zor ve ağır koşullara dayanıklı, bozulmayan
tornavidalar, kare şeklinde sert metallerden yapılmıştır. Bu şekilde yapılmasının
nedeni; daha fazla kaldıraç gücü elde etmek amacıyla somun anahtarının onlarla
birlikte kullanılabilmesine imkan sağlamaktır.. Elektrikçilerin tornavidaları
ise yalıtılmış tutacaklardan yapılmışlardır. Tehlike arz eden bir işte, sıradan
bir tornavidanın sapı, elektrikçilerin bantlarıyla sarılarak yalıtılabilir.
Şekil B’deki dengeleme tornavidası, ulaşılması
zor yerlerde bulunan vidalar için kullanılırlar.
Şekil C’deki eğri dişli tornavida, tam
kapsanabilme özelliği ve diğer tornavidalarda olduğu gibi sürekli çevirme
zorunluluğu olmaması ile çok kullanışlı bir alettir.
Şekil D’deki Philips tornavidası, sadece Philips
tipi tornavidalara uyan bir tornavidadır. Bu vidalar, gösterildiği gibi 4 yollu
yarığı ile çıkarılırlar.
Bağımsız, küçük bir iş üzerinde tornavida
kullanılacağı zaman, bu nesneyi bir mengene içinde tutunuz ve asla öteki
elinizi de bu parçayı tutmak için kullanmayınız.. Kaymalar, çok sık olarak ağır
el yaralanmalarının sebebi olmaktadır.
PENSE: Bugün, genel kullanımda birçok pense çeşitleri
vardır. Şekil 17, en yaygın pense şekillerini göstermektedir.
Kombinasyon penseleri, mafsal pininin kolayca bir
pozisyondan, diğerine geçebilmesi ve dolayısıyla pensenin ağzının tamamen
açılmasını sağlar.
Kesici pensenin; her ağzının bir tarafı üzerinde
keskin, kesici bir kenarı vardır. Bu çeşitteki pense, büyük uzanımlı elektrik
işlerinde, kablodan yalıtımı soymak için kullanılırlar.
Birçok pensedeki ağızlar, daha iyi kavrama amacı
ile dişli olarak kesilmişlerdir. Asla bu penseleri, somunları sıkmak için
kullanmayın, ağızlar somunların köşelerini ezecektir. Penseler, bir uçtan bir
uca olan uzaklık ile ölçülürler.
SOMUN
(İNGİLİZ) ANAHTARLARI: Somun
anahtarları; cıvataları, somunları, vb. şeyleri sıkmak ya da çıkartmak veya
boru, dairesel çubuklar vb. gibi yuvarlak malzemeleri korumak-tutmak için
yapılmış araçlardır. Bunlar 3 genel başlık altında sınıflandırılabilir; ayar
edilebilir, yekpare ve açık ağızlı. Somun anahtarları, aynı zamanda şekillerine
veya ‘S’ anahtarı, açılı anahtar, boru anahtarı, İngiliz anahtarı, musluk
anahtarı vs. gibi kullanıldıkları özel işlere göre isimlendirilirler.
Açık ağızlı anahtarlar yekpare, bir ya da iki
tarafa da açılabilen ayar edilemez anahtarlardır. Bu açılmalar, anahtarın
vücuduna göre değişik boyutlarda yapılırlar, en yaygın olan açı 15o
olanıdır.
Anahtarın boyutu, anahtarın ön yüzüne basılmıştır
ve kanatların arasındaki mesafeyi ya da açıklığın boyutunu gösterir, şekil 18.
Bu ölçülendirme, hegzagonal somun ve kenarları arasındaki mesafedir. Bir ½
inch’lik somun, dış kenarlarından ölçüldüğünde 7/8 inch olur. Dolayısıyla ½
inch somunun anahtarı, 7/8 inch olmalıdır. Niçin gerçek boyutların
kullanılmadığı bir soru işareti olarak durmaktadır. Çünkü bu mevcut sistem
oldukça akıl karıştırıcıdır.
Somun boyutunu, anahtar boyutuna dönüştürmek ya da
tam tersi için oldukça basit bir sistem vardır. Bir somunun anahtar boyutunu
belirlemek için; somunun boyutunu 2/3’e böl ve 1/8 ekle.
Anahtarın üzerine basılan numaradan somunun
boyutunu belirlemek için, anahtarın boyutundan 1/8 inch çıkar ve 2/3 ile çarp.
En yaygın olarak kullanılan açıkağızlardan 3
tanesi çok önemlidir. ‘S’ anahtarı; yakın mahallerde çalışmalar için
kullanılır. Horoz ayaklı anahtar, sapı sap eksenine 90o’lik bir açı
yapacak şekilde yerleştirilmiş bir başlığa sahiptir ve sapa bölgelerde kalmış
somunlara ulaşmak için kullanılır. “Spud” anahtarların, uzun ve gittikçe
sivrilen bir sapı vardır ve çoğunlukla flanşlar ve levhalar üzerindeki cıvata
deliklerini hizalamak için kullanılırlar.
Çok rahatça uyan ve vida dişlerinin elle
sıkılamayacak kadar geniş somunların (4,5 inch veya üstü) sıkıştırılmasında veya
gevşetilmesinde kullanılan anahtar, ağır ve hantal yapılıdır. Somunları
çıkartmak ya da uygun anahtarla genişletilmişleri oynatmak için, ‘iskelet’
denilen özel bir anahtar kullanılır. Adından da anlaşılacağı gibi bu anahtar,
ağırlıkta çok daha hafif ve kullanımda da kolaydır.
Asla yaylanabilen, yani fazla basınç karşısında
açılabilen açık çeneli, açık uçlu anahtar kullanmayın. Asla somunun boyutundan
büyük anahtar kullanmayın; daha geniş anahtar, somun etrafında kayar ve somunun
köşelerini düzleştirir. Mümkün olduğunca anahtarı kendinize doğru çekin,
üzerine doğru itmeyin. Eğer, somunun yerinden dolayı anahtarı itmek gerekliyse;
elini açık tut ve avucunun alt tarafıyla bastır. Bu, anahtar somundan kayıp
çıkarsa, eklemlerde oluşabilecek yaralanmaları önlemeye yarar.
Bütün anahtarların en kullanışlılarından bir tanesi
de ayarlanabilir veya hilal anahtarlardır, şekil 20. Bu değişik boyutlardaki
somunların herhangi birine uyabilmek için ağzının ayarlanabilmesi dışında, açık
ağız anahtara kafi derecede benzemektedir. Her zaman anahtarı somuna uygula ki;
çekmeden oluşan güç, katı çenenin, yani sapı ucundaki çenenin üzerine aksetsin.
Maymuncuk anahtarı, şekil 21, ayarlanabilir
anahtarların bir çeşididir. Bununla beraber, çeneler, sapla 90o’lik
bir açı yapacak şekilde yapılmıştır. Bu büyüklük, aletin toplam uzunluğuna da
işaret etmektedir.
Kutu anahtarlar da oldukça kullanışlıdır. Çünkü;
bu anahtarlar kapalı mahaller için kullanılırlar. Kutu anahtarlar somunu tamamen sarar, şekil 23. Bu anahtarlar
genellikle, minimum 15o’lik bir dönüş sağlayan 12 dişliden
oluşmuştur. Bu çeşit anahtarların, somundan kayma ihtimali çok azdır. Bazı kutu
anahtarlar, değişik açılarda olan denge uçlarına sahiptir.
Stilson anahtarı ya da boru anahtarı, adından da
anlaşılacağı gibi, borular ve diğer yuvarlak nesneler üzerinde kullanılır,
şekil 22. Çenelerin içerisinde, daha iyi bir kavrama sağlamak için kesilmiş
dişler vardır. Boru anahtarını, asla kare nesneler için ya da somunları sökmek
için kullanmayın. Bu, kenarları ezip yaralayacaktır ve somunları kullanışsız
hale getirecektir. Anahtarın boyutu, onun toplam boyutunu işaret eder.
Çukur anahtarların çok sayıda değişik şekilde
çeşitleri vardır. Şekil 24, ofset ve
t- saplı çeşitleri göstermektedir. Çukur anahtarlarının en yaygın
çeşitleri, set halinde gelen ve şekil 25’te de gösterildiği gibi değişik
sapları olanlardır. Set, genellikle değişik boyutlarda, 10 ya da 20 içi boş
aparattan, 2 ya da 3 çeşit saptan, eklem parçaları ve bir çeşit ilavelerden
oluşur. Şekil 25’teki üst sap, dişli çeşittendir ve yapılan işte büyük bir
zaman kazancı sağlar. Dişli anahtar, somun üzerinde kıpırdatılmadan, her iki
yöne doğru da hareket edebilir.
Genel kullanımda, çok sayıda somun anahtarı çeşidi
vardır. Gemide, yangın hortumu ve yangın musluğu bağlantıları, genellikle somun
anahtarı çeşitli yapıdadırlar. Bazı pompalar, çukurlaştırılmış somun anahtarı
gerektiren gland somunları ile uyumludur.
Allen set vidaları ve çap vidaları başsızdır ve
vidalanmak istenilen bölümün yüzeyi altında kalan veya aynı seviyede olan iki
kenarı birbirine tam olarak uydurmak için kullanılır. Şekil 27’de gösterildiği
gibi , vidanın sonunda bir hegzagonal yuva yapılır. Allen anahtarı genellikle
şekilde gösterildiği gibi, eğilmiş altıgen ağızlı bir parçadır. Tüm uzunluğu
boyunca aynı çapı gösterir. Bu vidalar, vidanın gövdesinin çapından daha geniş
olarak yapılmış yuvarlak kafalar ile oluşturulur. Aynı zamanda bu geniş kafa, vidalanan
bölümdeki oyuğa da uyar.
KESME
ARAÇLARI: Testere, metalleri
kesmek için kullanılırlar. İki çeşit testere iskeleti vardır-yekpare ve
ayarlanabilir, şekil 28. Yekpare şekilli olan, sadece kesicinin tek ölçülü
olanını tutar. Ayarlanabilir şekilli olan ise, değişik uzunluktaki kesicileri
tutabilir.
Testere, iki şekilde olabilir- sert sırtlı ve oynar
sırtlı, sert sırtlı olan testerenin her tarafı çok serttir, ancak oynar sırtlı
olanın sadece dişleri sertleştirilmiştir. Sert sırtlı kesici genellikle çelik,
pirinç, dökme demir ve ağır kesişme noktaları üzerinde kullanılır.
Kesiciler aynı zamanda değişik ölçülerde olur. Ölçü
inch başına diş adımının numarasını temsil eder. Standart ölçüler; inch başına
14, 18, 24 ve 32 diştir. Genel amaçlı iş için, ölçüsü 18 olan kullanılır.
Ölçüsü 24 olan ise kalın duvar borusu, boru, bakır, pirinç, kanal ve açılı
demir kesimi için kullanılır. Ölçüsü 32 olan, ince duvar boruları ve metal
levha için kullanılır. Ölçüsü 14 olan ise makine çeliği ve soğuk çelik borular
için kullanılır.
Her zaman kesiciyi iskelete, dişleri saptan ters
tarafı görecek şekilde geçiriniz. Kesiciyi, iskelet pinlerinin arasında sıkı
sıkı, dik bir konumda tutmak için kesiciyi yeterli tansiyona gelene kadar
sıkın.
Kestiğiniz zaman, sol ayağınızı hafifçe ileride
tutarak durun ve kesici ile tam gidiş-gelişler yapın. Diş noktaları tutacağın
zıt istikametine doğru baktığı için, baskının ileri gidişte verilmesi gerektiği
hatırlanmalıdır. Kesici ile geri dönüşte, hiçbir baskı uygulanmamalıdır. Dakika
başına 40 ya da 50 gidiş –gelişle kesme işlemini yapın. Kesme işleminde;
sorunların bir çoğuna çok hızlı kesme işlemi sebep olur. Metalden, uzun, dar
kesişler yapmak için, kesici iskelete doğru açıda yerleştirilmelidir.
KESKİLER: Soğuk keskiler, soğuk metalleri kesmek ya da
talaş kaldırmak için kullanılan araçlardır. Keskiler, uçlarının şekillerine
göre sınıflandırılırlar. En yaygın olarak kullanılanlar, elmas noktalı ve
dairesel burunlu olanlarıdır, şekil 29.
Düz soğuk keskinin boyutu, kesici kenarın genişliği
ile saptanır. Keskiler genellikle, stoklanmış oktagonal alet çeliği kalıbından,
dikkatlice sertleştirilerek ve birdenbire soğutularak yapılırlar. Kesici
kenarın hafifçe dışbükey olduğunu unutmayın. Bu, zayıf köşe kenarlarının
dökülmesini önler.
Burunlu keskiler, çukur bir bölgede, kare köşeler
oluşturulması gerektiren parçaları kesmek için kullanılırlar.
Dairesel burunlu keskiler genellikle, yağ
oluklarının bağlantılarının kesilmesinde kullanılır.
Elmas noktalı keskiler ise, ‘V’ şekilli olukların
ve iç kesimdeki keskin açıların kesilmesinde kullanılırlar.
Çelik yüzeyinden metal kaldırılması istendiğinde;
keski ucunu hafif makine yağı ile yağlayın. Bu keskiyi kullanmayı ve zaptetmeyi
kolaylaştırır. Asla yağı dökme demir üzerinde kullanmayın. Talaş kaldırma işleminde
her zaman gözlük kullanın. Keski sapını ve çekiç sapını kuru ve kaymayı önlemek
için temiz tutun. Keski başlarının, talaşların uçuşmasına ve yaralanmalara
olanak sağlayacağından, mantar başı haline gelmesine izin vermeyin, şekil 29-E.
EĞELER: Eğeler, kesme, düzgünleştirme veya az miktarda
metal kaldırmak için kullanılırlar.
Şekil 30, bir eğenin parçalarının isimlerini
göstermektedir. Şekil 31 ise, en yaygın olarak kullanılan eğelerin kesişme
noktalarını göstermektedir.
Tek kesikli eğeler, aletleri keskinleştirmekte,
törpülemeyi bitirmekte ve talaş çekmek için kullanılırlar.
Çift kesikli eğeler ise sert işler ve metalin
hızlıca törpülenmesi için kullanılırlar. Şekil 32, en yaygın olarak kullanılan
eğe kesiklerinin bazılarını göstermektedir. Küçük, silindirik eğeler;
genellikle sıçan kuyruğu eğeleri olarak anılırlar.
Emniyet kenarlı eğelerin kenarlarında, hiç diş
yoktur ve örnek olarak, yan taraflarından metali kaldırmadan parça köşeleri
kesiminde kullanılır.
Eğelerin, çok sayıda başka sınıflandırmaları da
vardır, fakat sözü geçenler, en önemli olanlarıdır.
Şekil 33, eğeleme işlemi esnasında ellerin uygun
pozisyonunu göstermektedir. Her zaman düz bir gidiş-geliş yapılmalıdır. Eğeyi
tahtravalli gibi, yukarı aşağı sallamayın.
Yumuşak metaller eğelendiği zaman, eğe dişleri
arasında küçük metal parçaları kalacaktır. Bu; eğenin üzerinde çalışılan metali
çizmesine neden olacaktır. Dişleri temizlemek için bir eğe kartı kullanılır,
şekil 34. Bu, tel fırça ve kıllı fırçanın birleşiminden oluşmuştur. Telli tarafı,
eğe dişlerinin üzerlerine sürülür ve
daha sonra da, kıllı tarafı ile temizlenir.
Eğer eğe dişleri içerisine giren metal parçalar,
eğeye çok sert bir biçimde yapışmışsa, onları çıkartmak için keskin uçlu tel
veya tırnak kullanılmak zorunda kalınacaktır.
Bir eğeyi, sapsız olarak asla kullanmayınız. Bir
eğeyi, uzunluğunu, tipini ve şeklini vererek ısmarlayınız. Yani; 12 inch’lik,
tek kesikli, pürüzsüz ve düz gibi...
EL
MAKASLARI: Şekil 35’te, ince
metallerin veya metal levhaların kesimi için kullanılan el makasları
gösterilmektedir. Şekilde gösterilen dik makasların; dik ve düz kesici ağızları
vardır ve düz bir hat kesecektir. Makaslar aynı zamanda; dairesel parçalar
kesmek için; kesici tarafı kıvrımlı olarak yapılırlar ve dairesel makaslar
olarak anılırlar.
Asla makasları; vidaları, tırnakları vb.’leri
kesmek için kullanmayınız.
Makaslar, onların toplam uzunluğu ve kesici
ağızların uzunluğu ile ısmarlanırlar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder