CENTRIFUGAL (IMPELLER) PUMP / POMPALAR

Gemilerde tüm tatlı su ve deniz suyu sistemlerinde kullanılan pompa türüdür. Elemanları dip burcu, impeller, casing ring, shaft, shaft seal (veya salmastra), case, kaplin, gresörlük ile rulmandır. Motordan hareket alan pompa ve dolayısıyla impeller göbekten aldığı sıvıyı kanat formuyla keys arasından çıkış tarafına transfer eder. Şaft ile shaft sleeve, krom malzemeden; impeller, keys, dip burcu ve aşınma ringleri bronz malzemeden yapılır.

antrifüj pompalarda impellerin içinde çalıştığı salyangoz biçimindeki keysin çıkışına volüt hücresi denir. Đmpellerin bastığı sıvının hızı salyangozun biçminden dolayı düşer ve basıncı artar. Hızın düşmesi sonucu basıncın arttığı bu olaya REKÜPERASYON denir. Bu pompalara da volüt hücreli pompalar denir. Şayet salyangoz üzerinde sabit kanatlar (nozzle) var ise bu keyse difüzör denir, burada hızın düşüp basıncın arttığı yer sabit kanatlardır. Bu tür pompalara difüzörlü pompa denir. En iyi örneği turbobloverdir.

 Santrifüj pompalar tek kademeli olabileceği gibi 2,3,4..vs çok kademeli de olabilirler. Pompa dışından baktığımızda pompa gövdesinde kaç bölme görüyor isek kademe sayısı bu bölme sayısından bir fazladır. Çünkü bir kademe zaten asıl blok üzerindedir.

 Kademeli santrifüj pompalar tüm gemilerde tatlı su, deniz suyu, içme suyu hidraforlarında ve kazan feed suyu sistemlerinde kullanılırlar. Sıcak su devridaim pompaları tek kademeli, tatlı su ve deniz suyu hidrafor pompaları iki veya üç kademeli, kazan feed suyu pompaları üç veya dört kademeli olurlar. Ancak kademe sayısı gemiye ve kullanılacak sisteme göre değişebilir.

 Santrifüj pompalar, tatlı su devrelerinde kullanıldıklarında genelde az sorunla çalışırlar. Ancak ana makina ve D/G deniz suyu pompası ya da balast ve yangın pompası olarak kullanıldıklarında sorunlar artar. Bu pompaların en çok aşınan ve zarar gören kısımları casing ringleri (aşınma burcu) ve var ise dip burcudur. Pompa kapasiteleri düştüğü zaman ilk akla gelen yer aşınma burcu olup bu burçlar yenilendiğinde 0,20 mm civarında bir klerens verilir. Şayet dip burcu var ve aşınmış ise yataklama düzgün olmayacağından salgı artar ve pekçok eleman zarar görmeye başlar. Bu durumlarda impellerin aşınma burcunda çalıştığı yüzeyler ile zaman zaman da impellerin kendisi aşınır. Bazı zamanlar şaftın üzerindeki kama yuvası ya da kamanın kendisi aşınır. Böyle durumlarda yeni bir kama veya biraz daha büyük kama yapılarak sorun giderilebilir. Santrifüj pompalarda mekanik seal kullanılırsa bu sealin çalıştığı şaft yüzeyi çiziksiz ve temiz olmalıdır. Şaft temiz ve mekanik seal elemanları da sağlam olduğu halde pompa kaçırıyorsa mekanik sealin karbon ve porseleninin önce pleytte, sonra da birbirlerine alıştırılması gerekir. Aynı zamanda şafta basan lastik veya o ringin de yenilenmesinde fayda vardır. Mekanik sealler şafta geçirilecekleri zaman zorlanıp lastik veya o ringe zarar vermemesi maksadıyla biraz sıvı yağ kullanılabilirse de asla GRES kullanılmamalıdır. Bu sebeble de mekanik seal kullanılan pompaların boğazlarında gresörlük kullanılmaz. Büyük santrifüj pompalarda mekanik seal yerine salmastra kullanıldığında alt ve üst salmastra grubunun arasında iki parçalı delikli bir ring bulunabilir. Dışarıdan gres basıldığı zaman bu ringteki delik vasıtasıyla salmastralar ve şaft greslenmiş olur. Tatlı su ve deniz suyu basan bu pompalarda donyağlı salmastralar kullanılır. Kazan suyu gibi aşırı sıcak su basılıyorsa bu taktirde de grafitli salmastralar tercih edilir. Pompalara atılacak salmastralar şaftın çapında kesilir. Đlk atılan salmastranın ağzı ne tarafa geliyorsa sonra atılacak salmastra ağzının tam ters tarafa gelmesine dikkat edilir. Salmastra sayısı fazla ise bu işleme ters-düz şeklinde devam edilir. Valf boğazlarına atılan salmastralarda da aynı kurala dikkat edilir. Pompanın motor tarafı rulmanla yataklanmış ise, rulmandan ses geldiği veya rulmanın bozulduğu anlaşıldığı zaman hemen rulmanı yenilemekte fayda vardır. Böylece rulman dışındaki diğer parçaların zarar görmesi de önlenmiş olur. Kapalı rulman kullanılmıyorsa, rulmanı yağlamak için konulan gresörlük vasıtasıyla rulmanın rutin olarak greslenmesi gerekir. Herhangi bir onarım sonrasında toplanan pompalarda pompa ve motor kaplinleri birbirlerine ağızlatılmalı ya da kaplinler arasında boşluk kalıyorsa bu takdirde de bu boşluklar filer ile ölçülerek klerensi eşit tutulmalıdır. Kaplinler bağlandıktan sonra da, kaplinlerin kaymasını önleyen set uskurların sıkılması gerektiği unutulmamalıdır.