YAKIT STANDARTLARA UYGUN TEST METODLARI

 ISO 3675- HAM PETROL VE SIVI PETROL ÜRÜNLERİ - YOĞUNLUĞUN LABAROTUARDA TAYİNİ – HİDROMETRE METODU

1 Kapsam

Bu standard Reid buhar basıncı 100 kPa veya daha az olan, normal şartlarda sıvı haldeki ham petrol, sıvı petrol ürünieri, petrol ve petrol dışı ürünlerin karışımlarının 15°C 'daki yoğunluklarının bir cam hidrometre kullanarak tayinini kapsar.

Bu standard, akıcı ve şeffaf sıvıların yoğunluk tayini için uygundur. Bu standard sıcaklık kontrolü için uygun bir sıvı banyosu kullanarak, viskoz sıvıların ortam sıcaklığının üstündeki sıcaklıklarda yoğunluklarının tayinlerinde de kullanılabilir. Bu standard menüsküsün üst seviyesinin hidrometre gövdesinde karşılık geldiği skala değeri okunur ve gerekli düzeltmeler yapılır.

Hidrometreler doğru okumalar için belirli bir sıcaklıkta kalibre edilmiş olduklarından kalibrasyon sıcaklıklarından farklı sıcaklıklarda okunan değerler, sadece hidrometre okuma değeri olup bu sıcaklıklardaki yoğunluk değerleri değildir.

Not 1  15 °C'daki yoğunluk değerleri, standard ölçüm çizelgeleri kullanılarak karşılık gelen API gravitesi değerlerine veya bağıl yoğunluğa çevrilebilir, böylece ölçümler uygun birimlere çevrilebilir.

2  Tarifler

Bu standardın amacı bakımından aşağıda verilen tarifler geçerlidir.

2.1 Yoğunluk, metreküp başına kilogram veya mililitre başına gram olarak ifade edilen, 15°C'da ve 101,325 kPa'daki birim hacim başına kütle.

2.2 Bulutlanma noktasi,sıvı belirli şartlarda soğutulduğu zaman, sıvı içerisinde mum kristallerinin oluşturduğu bulutlanmanın ilk göründüğü sıcaklık.

2.3  Mum görünme sıcaklığı (MGS), petrol ve petrol ürünleri belirli şartlarda soğutulduğu zaman, mumsu katıların oluştuğu sıcaklık.

2.4 Akma noktası, sürekli akan petrol veya petrol ürünü numuneleri belidi şartlarda soğutulduğu zaman, akmaya devam ettiği en düşük sıcaklık.

3  PRENSİP

Numune belirli bir sıcaklığa getirilir ve yaklaşık olarak aynı sıcaklığa getirilmiş olan hidrometre silindirine aktarılır. Sıcaklığı ayarlanmış uygun hidrometre deney numunesine daldırılır ve dengeye gelmesi beklenir. Sıcaklık dengesine ulaştıktan sonra hidrometre skalası okunur, okunan deney sıcaklığı ve hidrometre değeri standard Ölçüm tabloları kullanılarak 15°C 'a çevrilir. Deney esnasında aşırı sıcaklık değişimini Önlemek için, gerekirse, hidrometre silindiri ve muhtevası bir sabit sıcaklık banyosuna yerleştirilir.

4    Numunenin hazırlanması

4.1  Numunenin karıştırılması

Deney numunesi, analiz numunesini mümkün mertebe temsil etmelidir. Bunu sağlamak için numunenin karıştırılması gerekebilir. Ancak karıştırma işlemi sırasında numunenin bütünlüğünün muhafaza edilmesi için gerekli tedbirler alınmalıdır.

Tortu ve/veya su içeren uçucu ham petrol veya petrol ürünlerinin karıştırılması veya mumsu uçucu ham petrollerin veya petrol ürünlerinin ısıtılması, uçucu bileşenlerin kaybına sebep olabilir. Farklı maddelere nasıl muamele edileceği ve hafif bileşen kaybının nasıl en aza indirileceği konusundaki kılavuz bilgiler, Madde 4.1.1 ilâ Madde 4.1.4'te verilmiştir.

4.1.1  RVP değeri 50 kPa'dan daha büyük olan ham petrol ve petrol ürünleri

Uçucu bileşen kaybını en aza indirmek için, mümkün olduğu durumlarda numune bulunduğu kapta ve kapalı bir sistem içinde karıştırılmalıdır.

Not - Açık kaplarda numuneyi karıştırmak, uçucu bileşenlerin kaybına yol açar ve bu da elde edilen yoğunluk değerini etkiler.

4.1.2  Mumsu ham petrol

Ham petrolün, akma noktası 10 °C^:un üzerindeyse veya bulutlanma noktası veya MGS  15 °C'un üzerindeyse, karıştırmadan önce numune, akma noktasından 9 °C daha yüksek veya MGS veya bulutlanma noktasından 3 °C daha yüksek sıcaklığa ısıtılmalıdır.

4.1.3  Mumsu petrol ürünleri

Karıştırılmadan önce numune, MGS veya bulutlanma noktasının 3 °C daha üzerindeki sıcaklığa ısıtılmalıdır.

4.1.4  Kalıntı fuel oiller

Karıştırmadan önce numune deney sıcaklığına ısıtılmalıdır. (Madde 4.2.1 ve Madde 4.2.1 Not 2)

4.2  Deney sıcaklığı

4.2.1  Deney numunesi, yeterli derecede akışkan olacak ancak uçucu bileşenlerin kaybına sebep olmayacak ve içinde mum oluşmasına sebep olmayacak kadar yüksek bir sıcaklığa ısıtılmalıdır.

Not 1 Hidrometre metodu ile yoğunluk tayini, 15°C sıcaklıkta veya civarlarında yapılması durumunda daha doğru sonuç verir.

Not 2  Hidrometre okumaları, deneyi yapılacak maddenin fizikokimya sal özelliklerine uygun sıcaklıkta elde edilir. Hacim düzeltmesinden kaynaklanan hataları en aza indirmek için, bu sıcaklığın, referans sıcaklık olan 15°C'a yakın olması tercih edilir. Yoğunluk değerleri depodaki petrolle ilgili ölçümlerle bağlantılı olarak kullanılacağı zaman, hidrometre okumalarının yapıldığı sıcaklık, depodaki petrolün sıcaklığına eşit veya depodaki petrolün sıcaklığının ± 3°C yakınında olmalıdır.

4.2.2  Ham petrol için numune sıcaklığı, 15°C 'a veya akma noktasının 9°C üzerindeki sıcaklığa veya bulutlanma noktası veya mum görünme noktası sıcaklığının 3°C üzerine, hangisi daha yüksekse, getirilmelidir.

5  İŞLEM

5.1  Deney sıcaklığındaki (Madde 4.2.1 ve Madde 4.2.1 Not 2) yeterli miktarda deney numunesi, sıçratmadan, hava kabarcığı oluşturmayacak ve düşük kaynama noktalı uçucu maddelerin buharlaşması en aza olacak şekilde, temiz ve kararlı sıcaklıktaki hidrometre silindirine aktarılır.

5.2  Numune yüzeyinde toplanan hava kabarcıkları, bir parça temiz süzgeç kağıdıyla dokunularak almir.

5.3  Deney numunesi ihtiva eden silindir, hava akımı olmayan ve ortam sıcaklığı deneyin tamamlanması için gereken sürede 2°C'dan daha fazla değişmeyen bir yere düşey durumda yerleştirilir. Deneyin yapıldığı yerdeki ortam sıcaklığı, deney süresince deney sıcaklığından ± 2°C'dan daha fazla farklılık gösteriyorsa, aşın sıcaklık değişmelerinden kaçınmak için bir sabit sıcaklık banyosu kullanılmalıdır .

5.4 Deney numunesi kullanılan termometreyle karıştırılır, Dirençli termometre kullanılırsa, deney numunesi karıştırma çubuğu  ile, silindirin her tarafında aynı sıcaklığı ve yoğunluğu sağlamak için düşey ve dairesel hareketlerle karıştırılır. Sıcaklık 0,1°C yaklaşımla kaydedilir. Termometre ve varsa karıştırma çubuğu hidrometre silindirinden çıkarılır.

5.5  Uygun hidrometre numune içine daldırılır ve dengeye geldiğinde serbest bırakılır. Gövdenin, serbest halde yüzerken numune seviyesinin üstünde kalan kısmının ıslanmamasına dikkat edilmelidir. Hidrometre, denge durumundan 1 mm veya 2 mm aşağı bastırılıp denge durumuna geri dönmesine izin verilir ve menüsküsün şekli gözlenir. Menüsküsün şekli değişiyorsa, hidrometre gövdesi temizlenmelidir. Menüsküsün şekli değişmeyinceye kadar bu işlem tekrarlanır.

5.6  Opak ve yüksek viskozitelî sıvılarla tayin yapıldığında, hidrometre sıvı içine çok yavaş olarak daldırılır,

5.7  Saydam ve düşük viskoziteli numunelerle yapılan tayinlerde, hidrometre denge durumundan yaklaşık iki skala işareti uzunluğu kadar sıvı içine girecek şekilde bastırılır ve serbest bırakılır. Hidrometre gövdesinin sıvı üzerindeki geri kalan kısmında, gövde üzerindeki gereksiz sıvı, elde edilecek okumaları etkileyeceğinden gövde kuru tutulmalıdır.

5.8   Hidrometrenin silindir çeperine dokunmadan serbestçe yüzebilmesi için, serbest bırakılırken, hidrometreye hafif bir dönme hareketi verilmelidir. Hidrometrenin hareketsiz hale gelmesi ve oluşabilecek herhangi bir hava kabarcığının yüzeye çıkması için yeterli bir süre beklenir . Hidrometreden değer okumadan önce bütün hava kabarcıkları uzaklaştırılmalıdır.

5.9   Plâstikten yapılmış silindirler kullanıldığında oluşan statik yük, okumalar yapılmadan önce silindirin dış yüzeyi nemli bir bezle silinerek giderilmelidir.

Not  Plâstikten yapılmış silindirler kullanıldığında sık sık statik yükler birikir ve bu da hidrometrenin serbest yüzmesini engelleyebilir.

5.10  Hidrometre silindir çeperlerine dokunmadan yüzerken hareketsiz haie geldiğinde, hidrometrenin gösterdiği değer Madde 5.11 veya Madde 5-12 'ye göre skala aralığının beşte biri yaklaşımla okunur.

5.11  Saydam sıvılar için, sıvının esas yüzeyinin skalayı kestiği noktadaki hidrometre değeri okunur ve kaydedilir. Esas yüzey, önce sıvı seviyesinin biraz altından bakılıp ve göz yavaşça sıvı seviyesine kadar kaldırılırken, ilk olarak basık bir elips görüldükten sonra görülen, hidrometre skalasını kesen düz çizginin görüldüğü yüzeydir.

5.12  Opak sıvılar için hidrometre değeri, hidrometre skalasmın sıvı yüzeyinin hemen üstündeki seviyeden gözle bakılarak okunur ve kaydedilir

Not  Metal hidrometre silindirleri kullanarak tamamen opak sıvıların yoğunluk tayini yapıldığı zaman, hidrometre değeri, sadece numune seviyesinin silindirin üst kenarından itibaren 5 mm içinde olmasının sağlanması durumunda doğru olarak okunabilir.

5.13 Hidrometre skala değerini kaydettikten hemen sonra, hidrometre dikkatlice sıvıdan çıkarılmalı ve numune termometreyle düşey bir hareketle karıştırılmalıdır. Deney numunesinin sıcaklığı 0,1°C yaklaşımla kaydedilmelidir. Bu sıcaklık, deneyin başlangıcında okunan sıcaklık değerinden 0,5°C 'dan daha fazla farklıysa, termometreden okunan sıcaklıklar 0,5°C yaklaşımla sabit olana kadar termometre ve hidrometre okumaları tekrarlanır. Sabit sıcaklık elde edilemezse, hidrometre silindiri ve muhtevası sabit sıcaklık banyosuna konur ve Madde 5.3 'ten itibaren işlemler tekrarlanır.

5.14  38°C 'dan daha yüksek sıcaklıklarda kullanılan kurşun ağırlıklı ucu mum içinde tipte hidrometreler, soğumaları ve üzerindeki sıvının uzaklaşması için kullanıldıktan sonra düşey konumda tutulur.

5.15-    15°C’a göre düzeltilmiş sonuçlar, 0.1 kg/m³ yaklaşımla verilir